پدر

مروری بر نمایشنامه ی «پدر» نوشته ی آگوست استریندبرگ

کاپیتان و همسرش؛ جنون یا خباثت؟


در ژانویه و فوریه ی سال ۱۸۸۷، زمانی که آگوست استریندبرگ در لیندائوی باواریا اقامت دارد و درگیر نوشتنِ نمایشنامه ی «پدر» است، روابط میان او و همسرش، سیری، بحرانی ترین روزهای خود را پشت سر می گذارد.

کار به جایی رسیده که استریندبرگ سراپا به همسرش مشکوک است، طوری که حتی شک دارد فرزندان آن ها از خودش باشد. این بحران خانوادگی چنان روح و روان استریندبرگ را تسخیر کرده که «پدر» مستقیماً تحت تأثیر آن نوشته می شود. این نمایشنامه داستان زندگی یک کاپیتان ارتش و همسرش لورا را به نمایش می گذارد. آن ها بر سر تربیت دخترشان، برتا، اختلاف نظری جدی دارند. در حالی که لورا می خواهد دخترشان در آینده هنرمند شود، کاپیتان بر این نظر است که او باید درس بخواند و معلمی پیشه کند.

اختلاف میان زن و شوهر بالا می گیرد. کاپیتان معتقد است زنان همه ی حقوق خود را وقتی ازدواج می کنند، به شوهر خود واگذار می کنند، بنابراین حرف اول و آخر را شوهر می زند، لورا چاره را در این می بیند که کاپیتان را به جنون بکشاند و ثابت کند عقل او پاره سنگ برداشته است.

نمایشنامه در پاریس با مقدمه ی امیل زولا، رمان نویس برجسته ی ناتورالیست، منتشر می شود. زولا برای استریندبرگ سنگ تمام می گذارد و «پدر» را برترین نمایشنامه ی قرن نوزدهم معرفی می کند. انتشار نمایشنامه با استقبال گسترده ی مخاطبان رو به رو می شود. نخستین بار گروه تئاتر آزاد به کارگردانی آندره آنتوان «پدر» را در پاریس روی صحنه می برد، اما اتفاق مهم در استکهلم می افتد، جایی که اجرای نمایشنامه وحشت سوئدی ها را به دنبال دارد و کار آن قدر بالا می گیرد که نهایتاً اجرای کار پس از چند روز متوقف می شود.

نمایشنامه همزمان در آلمان و دانمارک هم منتشر می شود. «پدر» با ترجمه ی جواد عاطفه از سوی انتشارات افراز روانه ی بازار کتاب شده و تا سال ۱۳۹۷ چهار بار چاپ شده است. انتشارات افراز آثار دیگری از استریندبرگ را با ترجمه ی عاطفه منتشر کرده است. «سونات اشباح»، «پلیکان» و «پاریا و یک نمایشنامه ی دیگر» از آن جمله اند. با هم پاره ای از نمایشنامه ی «پدر» را می خوانیم:



کاپیتان: بنشینید. دکتر استرمارک؟

دکتر: [می نشیند] متشکرم.

کاپیتان: آیا درست است که از آمیزش یک مادیان با گورخر، کره های راه راه به دنیا می آید؟

دکتر: [شگفت زده] کاملاً درست است.

کاپیتان: آیا این هم درست است که اگر یک گورخر را با یک نریان جفت کنیم، باز هم کره های راه راه به دنیا می آیند؟

دکتر: این هم درست است.

کاپیتان: پس تحت شرایط ویژه یک نریان می تواند پدر کره های راه راه باشد.

دکتر: بله، به نظر باید این طوری باشد.

کاپیتان: پس شباهت فرزند به پدر نمی تواند چیزی را ثابت کند.

دکتر: خب...

کاپیتان: پس باید بگویم که پدر بودن را نمی توان ثابت کرد.

دکتر: هوم... خب...

کاپیتان: شما قبلاً متأهل بوده اید؟ بچه هم دارید؟

دکتر: بله.